Westerbork Acte 1 (HD)

Media item

Eerste acte van de oorspronkelijke, ongemonteerde film die de Duitse Joden Breslauer en Jordan in 1944 gemaakt hebben van het leven in Kamp Westerbork, in opdracht van de Duitse kampcommandant Gemmeker. De film geeft een unieke kijk op het dagelijks leven in een concentratiekamp. Dit deel bevat de 'beroemde' opname van het zigeunermeisje Settela, staand in de opening van een treinwagon. De Westerbork-film is genomineerd voor het UNESCO Memory of the World Register voor documentair erfgoed.
Let op: sommige beelden kunnen als schokkend worden ervaren.

Meer

In deze eerste akte de aankomst van een transport joodse burgers op het speciaal aangelegde emplacement, gevolgd door de aankomst van honderden kaalgeschoren joodse mannen en jongens op klompen, waarschijnlijk afkomstig van het kamp Vught. Allen dragen een Davidsster en zijn geregistreerd.

Onderstaande tijdcodes komen van een oude drager en wijken af:

00.00 Rangeerlocomotief met open kolenwagen en vier personenrijtuigen stopt langs het perron. Met karabijn gewapende politie-agenten bevinden zich in de eerste en laatste coupe van elk rijtuig. Terstond komen mannelijke en vrouwelijke helpers aangelopen. Op het perron staan o.a. Gudema, Winschoten en Schulte;

00.35 Groep mannelijke helpers, zelf gevangenen o.a. Boason, Heilbron en mevrouw Cohen, aangetreden op het perron. Camera zoomt in op een armband met de letters FK (zie noot in papieren filmdossier);

00.43 Twee helpsters dragen een reiswieg weg, terwijl de aangekomenen van het nieuwe transport uitstappen en in groepen wachten als de bagage wordt uitgeladen. Helpers en helpsters lopen voortdurend heen en weer en de Nederlandse SS-ers (o.a. Van Dam) melden zich bij de Duitse kampbewaker met de transportlijsten;

01.37 Aankomst van een ander transport uit kamp Vught. Locomotief trekt goederenwagon langs het perron, waar groep gewapende Duitse officieren wacht. Deur van de wagon wordt opengeschoven en op klompen lopende en kouwelijk uitziende mannen en jongens, allen met pet of hoed op het hoofd treedt aan op het perron. Dity zijn niet-Joodse gevangen vanuit een ander kamp (Vught ?). Overzicht van de honderden in groepen wachtende gevangenen;

02.35 Afmarcherende klompen, in wachtlokaal bijeengedreven gevangenen, het hoofd kaalgeschoren;

02.45 Registratie van de aangekomenen ten behove van de administratie aan lange tafels, waar vrouwen en meisjes de gegevens op kaarten tikken;

03.41 Marcherende klompen;

03.49 Een vertrekkend transport richting Polen, helpers kruien de grote bagagestukken naar de gereedstaande trein van voornamelijk dichte veewagons, terwijl de uitgekozen gedetineerden voor dit transport, allen met de Davidster op de jas, zich met hun handbagage naar de hun aangewezen goederenwagons begeven;

04.19 Reeds in een wagon ingestapte gedeporteerden in gesprek met een groepje helpers op het perron, waaronder mevrouw Cohen;

04.34 De drukte op het perron, waar de te deporteren kampbewoners geduldig wachten op hun beurt om in de veewagen te stappen;

04.59 Ontspannen wandelende SS-officieren Gemeker en Weil, terwijl helpers en helpsters heen en weer lopen op het steeds leger wordende perron en achterblijvers wuiven naar de inzittenden

05.19 Kort gesprek van in de deuropening van de wagon staande gedeporteerden en een helper (Stein), waarop een wielbrancard met een zieke vrouw komt aanrijden, maar weer rechtsomkeert maakt;

05.42 Een laatste handdruk van een vertrekkende man en een helper op het perron; wagen met mee te nemen proviand waaronder worsten;

05.52 Bejaarden zittend op de vloer van een veewagen, met rondom strozakken. Het lege perron waarover Duitse kampbewakers langs de trein lopen;

06.01 Opschrift 74 Pers(onen) op wagondeur en omwikkeld hoofd van meisje (noot in dossier) in de smalle deuropening, Dit is de beroemde opname van het zigeunermeisje Settela;

06.08 Achterblijvende joodse kapo's (kamppolitie) schuiven de wagondeuren dicht en leggen de grendel om;

06.23 SS leider van het kamp Todtmann, overlegt met de kampcommandant en -officieren Gemeker en Van Dam en de treincommandant op een zonnig perron, waarna een hunner de transportlijst aftekent;

07.01 Locomotief rangeert in wolk van stoom. Terwijl de officieren op het perron hun lijsten nakijken, gaan de SS-bewakers op de treeplanken van de veerijtuigen staan als de trein wegrijdt. De lange trein (waarschijnlijk) richting Teresienstadt, waarvan het slechts de voorste wagons personenwagens zijn (voor bewakers en half-Joden) en de rest goederen en veewagons zijn waarin de gevangen slechts op de vloer konden zitten of staan, nauwelijks licht hadden en slechts een emmer als sanitair konden gebruiken;

07.57 Langzaam rijdt de lange stoomtrein weg door het kale Drentse landschap, wagon na wagon passeert de camera;

08.31 In het kamp: Gedetineerden aan het werk bij enorme schroothoop (grotendeels restanten van neergeschorten vliegtuigen), waar zij met zware mokers, beitels en voorhamers en ijzerzaag de stukken schroot kleiner maken;

09.10 Overzicht van het werk op de oud ijzer bewerking door de z.g.n. S-barak;

09.32 Gedetineerde bekijkt onderdeel van vliegtuigmotor en klemt het in de bankschroef. Lange lage hal met smalspoorbaan waarover de camera rijdt. Rechts en links zijn gevangenen aan het werk;

09.53 De gedetineerde monteur demonteert het in de bankschroef geklemde onderdeel compleet tot het laatste boutje en moertje en stalt alles uit op een werkbank;

12.27 Gevangenen demonteren onderdelen;

12.44 Tweetal geinterneerden leggen cylinder van vliegtuigmotor in een zaagbank, klemmen het stuk vast, waarna de metaalzaag de cylinderkop afzaagt;

14.04 De camera rijdt verder door de hal. Gedetineerde haalt vliegtuiginstrument uit elkaar en legt de onderdelen en legt de onderdelen bij de meters en de klokken op de werktafel;

15.27 Selecteren van het binnengebrachte schroot, en werpen van koper, messing en aluminium in de daarvoor bestemde bakken;

16.15 Met een vijl wordt het schroot geidentificeerd en dan in de ton geworpen;

16.33 Camera rijdt weer verder en filmt links en rechts;

16.51 Gedetineerde laat zware voorhamer neerkomen op met tang vastgehouden stuk beitel om zware ijzeren strip in stukken te verdelen. Ondertussen laadt een jongen een lorrie met schroot;

17.21 Camera rijdt al filmend verder en stopt bij een werkbank, waarop gevangenen de isolatie van dikke telefoonkabels strippen om dan de kern van dunne koperdraden uit het rubberen omhulsel te trekken;

18.53 Groepjes gedetineerde vrouwen duwen de koperdraden vervolgens door eenvoudige walsen en deponeren dan de stukken draad in manden;

19.40 Drietal gedetineerden strippen het rubber van dunne kabels;

19.54 Handelsmerk van Agfa;

20.01 Einde

Creator:: Geconfisqueerd oorlogsmateriaal / RIOD(NIOD) / Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid (beheerder)
Publication date:: 19 May 1944
Length:: 20:21

Meer